Ali Açıkgöz
Yönetim Danışmanı

Aile işletmeleri yazını incelendiğinde, sonraki kuşaklara geçişinin zor olduğu ve önemli kısmının birinci nesilden sonra varlığını koruyamadığı tespitlerine rastlanmaktadır. Bunun bir çok sebebinin olduğu söylenebilir.

Araştırmalar aile işletmelerinin kendilerine özgü üstünlük ve zayıflıklarının olduğunu göstermektedir. Leenders ve Waarts göre bu farklılıklar çeşitli kriterlerle açıklanabilir. Bu kriterler; süreklilik, güven, sosyal kontrol, çalışan motivasyonu, yönetimin kontrolü ve örgüt iklimidir. Aile işletmesinin temel üstünlükleri güven, kontrol ve çalışan motivasyonudur. Aile işletmelerinde ikinci kuşak aile üyelerinin iş başında olmasının getireceği en önemli avantaj, çalışanlarla ve tedarikçilerle kişisel ilişkiler kurulması sayesinde güvene dayalı karşılıklı ilişkilerin geliştirilebilmesidir.

Aile tarafından önemli görülen temel değerlerin nesilden nesile aynı düzeyde aktarılması, işletme üyeleri nezdinde güven duygusunu geliştirir.

Literatürde aile işletmelerinin sorunlarına yönelik araştırmalarda, aile işletmelerinin yöneticilerinin üzerinde durduğu ortak sorunlar arasında kurumsallaşamama ilk sırada yer almaktadır. İşletme sahibinin aynı zamanda her şeyden sorumlu tek kişi olması ikinci sorun olarak ortaya çıkmıştır. Yetki ve sorumluluk dengesinin olmaması, profesyonellere yeterince güvenmeme diğer bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır.

Tonus, Eskişehir’de yapmış olduğu araştırma soncunda şu yargıya ulaşmıştır: Yöneticiler, işletme içi güven ortamının bulunmasının aile işletmesinin en büyük üstünlüğü olduğu görüşüne sahiptirler.

Aile işletmelerinin sürdürülebilirliğinde yetki paylaşımı önemli bir konudur. Zira işletmenin profesyonelleşmesi için yetkinin dengeli bir şekilde aile dışından profesyonellere devredilmesi gerekir. Yetki paylaşımını fonksiyonel halde gerçekleştirecek yegâne unsur ise güvendir.

Aile işletmeleri de netice itibariyle örgütsel bir yapıdır. Örgütsel güven ile ilgili yapılan çok sayıda araştırma mevcuttur. Bunların önemli bir kısmı güvenin sebepleri ve sonuçları üzerine yapılan araştırmalardır.

Konu ile ilgili yapılan araştırmalarda, örgütsel güvenin tesis edilmesinin, örgütsel bağlılık ve iş tatmini örgüt misyonunun benimsenmesi ve yayılımı ile iş birliğinin gelişmesi gibi konularla yakın ilişkili olduğu ifade edilmiştir. Aynı şekilde güvenin, inovasyonu cesaretlendirmek için çalışanları güçlendirdiği vurgulanmıştır. Güven ortamının motivasyonu ve iş performansını olumlu etkilediği ortaya konulmuştur.

Güven önemli bir kültürel değerdir ve örgütsel yapılara farklı şekilde etki etmektedir.  Çalışanlar arasındaki güven düzeyi, örgüt yapısındaki merkezileşme eğilimini azaltma yeteneğini ortaya koyar.

Örgütsel güven bazı fonksiyonlara sahiptir. Güven, fırsatçı davranışları ortadan kaldırarak, karmaşayı azaltır, koordinasyonu ve işbirliğini teşvik ederek örgüt içi ilişkileri daha etkili hale getirir. Örgütsel güven, örgüt içi belirsizliğin giderilmesi, problemlerin çözülmesi ve alternatif çözüm önerilerinin sunulması için oldukça önemli bir fonksiyona sahiptir.

Güven, sosyal sermayenin bir unsurudur. Aile işletmeleri, ekonomik sermaye yoğun olmaktan ziyade, sosyal sermaye yoğun işletmeler olarak kabul edilir. Sosyal sermaye, aile işletmelerinin faaliyetlerini pozitif etkilemekte, ailenin sahip olduğu sosyal bağlar ve güven gibi ekonomik değere dönüştürülebilen ancak ekonomik değerini hesaplamanın pek mümkün olmadığı önemli faktörlere kaynaklık etmektedir.

Kaynakça için: ali@netika.com.tr